Podstawy pomocy medycznej w kontekście aktywności fizycznej
Zakładając, że celem sportów lub aktywności ekstremalnych jest zapewnienie uczestnikom intensywnych doznań i emocji, można by oczekiwać, że osoby praktykujące tego rodzaju działalność wykazują ponadprzeciętne zdolności fizyczne i psychiczne. Niemniej jednak rzeczywistość pokazuje, że wpływ obecnych trendów, nowe potrzeby i dostępne obecnie możliwości dla poszukujących emocji ludzi skłaniają nas do przemyślenia definicji “sportu ekstremalnego” na rzecz wprowadzenia terminu “sport wysokiego ryzyka”. Pojęcie sportów wysokiego ryzyka obejmuje zarówno tradycyjne dyscypliny uznawane za ekstremalne, jak i pewne aktywności, które mogą wydawać się mniej widowiskowe, ale niosą ze sobą duże ryzyko związane z możliwością śmierci lub poważnych obrażeń. To ryzyko wynika nie tyle z charakterystyki samej dyscypliny, co z poziomu przygotowania osoby podejmującej daną aktywność. Wiele osób, zachęconych reklamami produktów sportowych, podejmuje nowe fizyczne wyzwania, nie zwracając uwagi na swój poziom przygotowania, zdolności psychomotoryczne czy stan zdrowia. To rodzi duże ryzyko wystąpienia niekorzystnych incydentów i pogorszenia się zdrowia w miejscach, gdzie dostęp do służb ratunkowych jest ograniczony lub opóźniony.
Twoje działanie może być kluczem do ratowania zdrowia i życia.
Zapisz się na szkolenie z pierwszej pomocy i stań się bohaterem w każdej chwili!
Pierwsza pomoc w sporcie: rola trenera i normy prawne
Z uwagi na brak precyzyjnych przepisów prawnych określających obowiązki trenera lub instruktora w zakresie udzielania pierwszej pomocy w przypadku osób, które są pod opieką organizatora aktywności podczas zajęć, konieczne jest zastosowanie ogólnych zasad polskiego systemu normatywnego, zwłaszcza w kontekście odpowiedzialności karnej. Analizując rolę trenera w planowaniu aktywności treningowych, ważne jest skoncentrowanie się na zakresie jego odpowiedzialności związanej z zapewnieniem bezpieczeństwa, oceną ryzyka i dostarczeniem odpowiednich środków pomocy w przypadku ewentualnego zagrożenia. Warto podkreślić, że polska definicja “pierwszej pomocy” obejmuje szereg działań podejmowanych w celu ratowania osoby w nagłym zagrożeniu zdrowotnym przez osobę obecną na miejscu zdarzenia, w tym korzystanie z dostępnych na rynku wyrobów medycznych i produktów leczniczych (Dz.U.06.191.1410 → z dnia 20 października 2006 r.). Definicja ta nie precyzuje konkretnego sposobu postępowania, jedynie wskazuje na “zespół czynności” podejmowanych w celu ocalenia życia i zdrowia osoby znajdującej się w sytuacji zagrożenia. Stąd wynika, że każdy skuteczny sposób postępowania, spełniający kryteria bezpieczeństwa i efektywności, jest akceptowalny. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę brak precyzyjnych wytycznych, należy unikać jedynie zdroworozsądkowego postępowania. Działania podejmowane pod presją czasu i emocji mogą utrudnić ocenę sytuacji, a podejmowane decyzje w stresie nie zawsze są rozsądne. Rozwiązaniem może być zastosowanie behawioralnego systemu zaradczego, opierającego się na opracowywaniu i praktykowaniu algorytmów postępowania w sytuacjach awaryjnych.
Bezpieczeństwo i świadomość sytuacyjna w ratownictwie: rola trenera
W kontekście wszystkich organizacji i stowarzyszeń ratowniczych, kluczowym działaniem na miejscu wypadku jest zapewnienie bezpieczeństwa zarówno dla siebie, jak i innych obecnych osób. Świadomość sytuacyjna odgrywa istotną rolę w dziedzinie bezpieczeństwa, wymagając znajomości otoczenia i umiejętności odpowiedniego postępowania w sytuacjach zagrożenia. Pojęcie niepewności oznacza stan poznawczy, gdzie brakuje pełnego zrozumienia położenia lub przewidzenia konsekwencji działań. Aby przetrwać, istotne jest posiadanie pełnej informacji o otoczeniu. Niemniej jednak, niepewność może przerodzić się w lęk, co prowadzi do zmiany uwagi i zakłócenia realizacji planu ratunkowego. Uniknięcie tego scenariusza wymaga przygotowania do radzenia sobie z trudnościami, czyli stosowania działań zaradczych. Na przykład, gdy trener podejrzewa możliwość urazu, zachorowania lub kontuzji podczas treningu, działaniem zaradczym może być zabranie dobrze wyposażonej apteczki, opracowanie planu awaryjnego i utrzymanie łączności ze służbami ratowniczymi.
Przekształcenie niepewności w lęk można uniknąć poprzez przygotowanie do behawioralnego radzenia sobie z trudnościami, czyli stosowanie działań zaradczych. Wiedza o własnej skuteczności jest kluczowym czynnikiem kształtującym nasze zachowanie w sytuacjach ekstremalnych. Badania wykazują, że osoby o wysokim przekonaniu o własnej skuteczności utrzymują niższy poziom hormonów stresu, co może być korzystne w sytuacjach kryzysowych. Trenerzy i instruktorzy powinni dążyć do poprawy swojej skuteczności w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami poprzez trening symulacyjny.
W sytuacjach, gdzie trener lub instruktor jest odpowiedzialny za działania na miejscu, zwłaszcza w terenie niezurbanizowanym, muszą brać pod uwagę wiele aspektów. Odpowiedzialność za poszkodowanego trwa od momentu urazu lub zachorowania do uzyskania pomocy z zewnątrz lub w skrajnych przypadkach śmierci. Osoba pełniąca tę rolę musi być zdolna do zarządzania psychicznym obciążeniem, uwzględniając wpływ swojego zachowania na akcję ratowniczą i stan emocjonalny pozostałych uczestników. W sytuacji awaryjnej, pozostali uczestnicy oczekują nie tylko działań medycznych, ale także zarządzania sytuacją i przywództwa zapewniającego bezpieczeństwo. Profesjonalizm i skuteczne działanie osoby odpowiedzialnej za prowadzenie zajęć w chwili wypadku czynią ją liderem zdolnym do zapewnienia bezpiecznego wyjścia z sytuacji. Podsumowując, świadomość sytuacyjna opiera się na wiedzy o środowisku działania, motywacji i przekonaniu o skuteczności, wspartym przygotowaniem teoretycznym i praktycznym. Trening symulacyjny może znacząco podnieść przekonanie o własnej skuteczności. W sytuacjach kryzysowych, nasze szybkie i zdecydowane działania mogą decydować o ludzkim życiu, dlatego warto poznać podstawowe zasady udzielania pomocy w wypadkach i sytuacjach nagłego pogorszenia zdrowia, korzystając z gotowych schematów i algorytmów postępowania.
Radzenie sobie z sytuacjami nadzwyczajnymi: rola trenera i umiejętności niemedyczne
Warto zwrócić uwagę, że wypadkiem jest każde nagłe, dramatyczne i intensywne wydarzenie, które dotyka fundamentalnych wartości człowieka, takich jak życie, zdrowie, poczucie bezpieczeństwa i schronienie. Trener lub instruktor powinien być świadomy możliwości wystąpienia silnych bodźców wśród poszkodowanych i świadków, którym trudno sprostać codziennymi strategiami radzenia sobie ze stresem. Ludzkie reakcje na tę sytuację są zróżnicowane i zależą od cech osobniczych, przyjmując formę hiperaktywności ruchowej, agresji, gniewu lub zahamowania, wycofania i apatii. Osoba, chcąc skutecznie radzić sobie z sytuacjami nadzwyczajnymi, oprócz wiedzy medycznej, powinna posiadać umiejętności niemedyczne i znaczną wiedzę z psychologii sytuacji nadzwyczajnych. Chociaż czytanie podręczników pierwszej pomocy czy przeglądanie informacji online może dostarczyć wielu informacji na temat ratownictwa, teoretyczna wiedza nie zastąpi uczestnictwa w praktycznych ćwiczeniach pod kierunkiem doświadczonych instruktorów.