Uprawienia do podejmowania decyzji medycznych
Osobami, które mają prawo decydować o zabiegach medycznych dla pacjenta, są te, które z natury rzeczy powinny być dobrze poinformowane o jego stanie zdrowia. Chociaż przepisy ustawowe wymieniają szeroki zakres osób, które mogą uzyskać informacje na temat zdrowia pacjenta, nie wszystkie z nich mają uprawnienia do podejmowania decyzji dotyczących jego leczenia. W praktyce medycznej ważne jest jednak, aby każda osoba współdecydująca z lekarzem o terapii miała dostęp do pełnych informacji na temat stanu zdrowia pacjenta, zapewniając tym samym, że jej zgoda jest w pełni świadoma i zgodna z omówionymi wcześniej kryteriami „zgody świadomej”.
Twoje działanie może być kluczem do ratowania zdrowia i życia.
Zapisz się na szkolenie z pierwszej pomocy i stań się bohaterem w każdej chwili!
Zasady zgody na zabiegi medyczne
Artykuły 32 ust.1 oraz 34 ustawy z 5 grudnia 1996 roku, regulujące zawody lekarza i lekarza dentysty, oraz artykuł 17 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, mające identyczną treść, wyznaczają podstawowe zasady dotyczące zgody pacjenta na procedury medyczne. Według tych przepisów, lekarz może przeprowadzić zabieg lub badanie tylko po uzyskaniu zgody pacjenta. Istnieją kluczowe prawne kwestie dotyczące osoby wyrażającej zgodę na zabieg medyczny. Ustawa zakłada, że każdy pacjent, który osiągnął pełnoletniość, czyli ukończył 18 lat i nie został ubezwłasnowolniony, może wyrazić zgodę na zabieg. Istnieją jednak wyjątki dla osób ubezwłasnowolnionych, które mogą być całkowicie lub częściowo pozbawione zdolności do podejmowania decyzji prawnych. Osoby całkowicie ubezwłasnowolnione nie mogą wyrażać skutecznej zgody na zabiegi medyczne, chyba że jest to przewidziane w specjalnych przypadkach określonych w przepisach. Osoby częściowo ubezwłasnowolnione mogą podejmować decyzje dotyczące swojego leczenia, ale w przypadku zabiegów operacyjnych lekarz musi uzyskać zgodę ich przedstawiciela ustawowego, z wyjątkiem przypadków, gdy sąd opiekuńczy wyznaczył kuratora do podejmowania takich decyzji. Co do zasady, pełnoletniością w Polsce jest osiągnięcie 18 roku życia. Istnieją jednak wyjątki, takie jak małżeństwo zawarte za zgodą sądu opiekuńczego, które powoduje, że osoba nieletnia uzyskuje pełnoletniość i zdolność do wyrażania zgody na zabiegi medyczne. Ten wyjątek często wiąże się z sytuacją, gdy żona ma między 16 a 18 lat i jest w ciąży.
Po zawarciu małżeństwa, kobieta uzyskuje pełne prawa do podejmowania decyzji dotyczących swojej ciąży, monitorowania jej przebiegu oraz wyboru sposobu zakończenia. Ta zmiana stanu prawnej osoby może wywoływać szereg etycznych dylematów, zwłaszcza w przypadku młodej kobiety w wieku szesnastu lat, która znajduje się w stanie ciąży. Warto się zastanowić, czy osoba w tak młodym wieku jest gotowa na samodzielne podejmowanie tak istotnych decyzji związanych z opieką nad własnym zdrowiem i życiem przyszłego dziecka.
Sytuacja ta staje się jeszcze bardziej skomplikowana, gdyby kobieta nie była w związku małżeńskim i musiałaby współdecydować z rodzicami lub opiekunem prawnym. W takiej sytuacji obecność rodziców lub opiekunów może stanowić dodatkową gwarancję, że decyzje będą podejmowane w sposób przemyślany i zgodny z dobrem pacjentki i dziecka.
Jednakże, zgodnie z obowiązującym prawem, pacjent, który osiągnął zdolność do podejmowania decyzji prawnych, niezależnie od wieku czy stanu cywilnego, ma prawo do decydowania o procesie leczenia dotyczącym jego osoby. Jest to zasadnicze prawo, chyba że pojawią się szczególne okoliczności, które uniemożliwią pacjentowi wyrażenie “świadomej zgody na zabieg”.
Ważne jest zrozumienie pojęcia “świadomej zgody na zabieg”. W literaturze prawniczej pojawia się ono wielokrotnie i odnosi się do zgody, która jest udzielona przez pacjenta w pełni świadomie i zrozumiale. Oznacza to, że pacjent nie może być w stanie wpływającym na jego zdolność do podejmowania decyzji, takim jak choroba, działanie leków, substancji psychoaktywnych czy alkoholu.
W przypadku, gdy pacjent nie jest zdolny do wyrażenia świadomej zgody, lekarz musi podjąć decyzję opartą na swojej ocenie oraz doświadczeniu klinicznym. Jeśli pacjent nie jest w stanie wyrazić zgody samodzielnie, istnieje procedura zgody zastępczej, która pozwala na podejmowanie decyzji w imieniu pacjenta w celu ochrony jego życia i zdrowia.
Warto podkreślić, że każda sytuacja wymaga indywidualnego podejścia oraz uwzględnienia wszystkich istotnych czynników, takich jak wiek pacjenta, jego stan zdrowia oraz ewentualne inne okoliczności mające wpływ na jego zdolność do podejmowania decyzji.