Zgoda wyrażona przed zabiegiem
Zapewnienie prawidłowej zgody pacjenta na zabieg medyczny jest kluczowym elementem praktyki medycznej i prawnej. Istnieje powszechne przekonanie, że zgoda ta powinna być wyrażona przed samym zabiegiem. Jest to nie tylko kwestia etyczna, ale również prawna, gdyż nieuzyskanie zgody pacjenta przed zabiegiem może skutkować unieważnieniem samej procedury zgodnie z przepisami prawa cywilnego.
Decyzja o przeprowadzeniu zabiegu bez uprzedniej zgody pacjenta lub uzyskanie zgody po jego wykonaniu jest niezgodna z zasadą dobrowolności i świadomej decyzji. Oczekiwanie na zgodę pacjenta w trakcie samego zabiegu nie daje mu możliwości podjęcia świadomej decyzji, co stoi w sprzeczności z podstawowymi zasadami medycznymi i etycznymi.
Warto również podkreślić, że uzyskanie zgody pacjenta przed przystąpieniem do przygotowań do zabiegu ma istotne konsekwencje praktyczne. Odmowa zgody wymaga unikania zbędnych działań, co może zminimalizować straty finansowe i zapobiec marnotrawstwu zasobów medycznych. Na przykład, przygotowanie sali operacyjnej nie generuje znaczących kosztów, jednak użycie drogiego jednorazowego sprzętu bez zgody pacjenta prowadzi do nieuzasadnionych kosztów i marnotrawstwa zasobów.
Dodatkowo, gdy pacjent potrzebuje czasu na podjęcie decyzji lub konsultację z bliskimi, należy zawsze poczekać na jednoznaczne wyrażenie zgody. Rozpoczęcie zabiegu bez pełnej i jednoznacznej zgody pacjenta może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i etycznych dla personelu medycznego oraz placówki medycznej jako całości. Dlatego każdy personel medyczny powinien mieć na uwadze znaczenie prawidłowego uzyskania zgody pacjenta przed każdym zabiegiem.
Twoje działanie może być kluczem do ratowania zdrowia i życia.
Zapisz się na szkolenie z pierwszej pomocy i stań się bohaterem w każdej chwili!
Zgodność z prawem
Pacjent może wyrazić zgodę na procedury medyczne na różne sposoby, ale nie zawsze wszystkie te sposoby są prawidłowo skuteczne pod względem prawnym. Lekarz, który przeprowadza dany zabieg, musi zadbać o spełnienie wszelkich formalności i warunków dotyczących ważności zgody. Według najnowszych interpretacji, zgoda na zabieg medyczny musi spełnić trzy podstawowe warunki:
- Warunki przedmiotowe: zgoda musi być świadoma, dobrowolna i wyrażona przed zabiegiem.
- Warunki podmiotowe: zgoda musi pochodzić od osoby uprawnionej.
- Zgoda powinna być udzielona w formie przewidzianej w odpowiednich przepisach dotyczących danej procedury.
Zgoda
W polskim systemie prawnym dotyczącym działań lekarskich istnieje szczegółowe uregulowanie obowiązku informowania pacjenta oraz uzyskiwania od niego zgody. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w artykule 31 ustawy z dnia 5.12.1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty, oraz w artykułach 9, 10 i 11 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Poprzez pojęcie “zgody świadomej”, ustawodawca podkreśla wagę świadomości pacjenta w podejmowaniu decyzji oraz jego wiedzy na temat planowanej procedury medycznej.
“Zgoda świadoma” oznacza, że pacjent musi być w pełni poinformowany o wszystkich aspektach zabiegu przed jego wykonaniem. Istnieje wiele orzeczeń sądowych, które jednoznacznie wskazują, że nawet jeśli zabieg medyczny został przeprowadzony zgodnie z zasadami medycznymi i w najlepszym interesie pacjenta, to brak pełnej informacji może spowodować, że zabieg ten będzie uznany za nielegalny. Lekarz jest zobowiązany do zapewnienia pacjentowi wszystkich niezbędnych informacji na temat zabiegu oraz jego ewentualnych skutków.
Wydane przez różne sądy orzeczenia potwierdzają, że lekarz ponosi odpowiedzialność nie tylko za techniczne aspekty leczenia, ale także za wadliwą informację przekazywaną pacjentowi. Nawet formalna zgoda pacjenta bez pełnego uświadomienia go o ryzyku i konsekwencjach zabiegu jest nieważna. W takim przypadku lekarz może ponieść odpowiedzialność cywilną za ewentualne szkody wyrządzone pacjentowi.
Zgodnie z orzecznictwem sądowym, lekarz ma obowiązek zapewnić, że informacje przekazywane pacjentowi są zrozumiałe dla niego. Ma również prawo do ograniczenia zakresu informacji w przypadku, gdy uzna to za niezbędne ze względów terapeutycznych. Jednak na żądanie pacjenta musi udzielić pełnej i wyczerpującej informacji na temat jego stanu zdrowia oraz proponowanego leczenia.
W procesie komunikacji z pacjentem lekarz powinien wziąć pod uwagę różne czynniki, takie jak wiek, wykształcenie czy stan zdrowia pacjenta, aby dostosować sposób przekazywania informacji do jego potrzeb i możliwości percepcyjnych. Ważne jest, aby informacja była przekazywana jasno i zrozumiale, a pacjent miał możliwość zadawania pytań i uzyskiwania dodatkowych wyjaśnień.
Wnioskiem z powyższych ustaleń jest to, że uzyskanie zgody pacjenta na zabieg medyczny musi spełniać rygorystyczne kryteria, a lekarz odgrywa kluczową rolę w procesie uświadamiania pacjenta i zapewnienia mu odpowiednich informacji.
Przepisy
Żadne z przepisów nie precyzuje dokładnie, w jaki sposób informacja powinna być przekazana pacjentowi. Chociaż przygotowanie materiałów edukacyjnych może być pomocne, główny nacisk kładziony jest na bezpośredni kontakt lekarza z pacjentem. Artykuł 31 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty nakazuje, aby informacja była przekazana w sposób “przystępny”, a z art. 13 ust. 2 Kodeksu Etyki Lekarskiej wynika, że powinna być “sformułowana zrozumiale dla pacjenta”. To lekarz odpowiada za inicjatywę w procesie informowania pacjenta o planowanym zabiegu i wszystkich jego aspektach. Lekarz musi zadbać o zaplanowanie czasu na omówienie z pacjentem szczegółów zabiegu oraz odpowiedzieć na jego pytania. Brak inicjatywy ze strony lekarza w dostarczeniu pełnej informacji stanowi złamanie praw pacjenta. Zaleca się także, aby lekarz udokumentował przeprowadzoną rozmowę z pacjentem, na przykład poprzez podpisanie dokumentacji medycznej przez pacjenta lub obecność świadków. Ważne jest, aby pacjent wyrażający zgodę na zabieg opierał ją na informacjach uzyskanych od lekarza podczas rozmowy. Każda zmiana zakresu zabiegu powinna być uzgodniona z pacjentem. Na przykład, jeśli podczas zabiegu wykryty zostanie nowotwór, to konieczne będzie uzyskanie nowej zgody na odpowiednie leczenie onkologiczne.